अखेरचे येतील माझ्या हेच शब्द ओठी- मंगेश पाडगांवकर

अखेरचे येतील माझ्या हेच शब्द ओठी

लाख चुका असतील केल्या, केली पण प्रीती

इथे सुरु होण्याआधी, संपते कहाणी

साक्षीला केवळ उरते, डोळ्यांतील पाणी

जखम उरी होते ज्यांच्या, तेच गीत गाती

सवर् बंध तोडूनी जेव्हा नदी धुंद धावे

मीलन वा मरण पुढे, हे तिला नसे ठावे

एकदाच आभाळाला अशी भिडे माती

गंध दूर ज्याचा, आणिक जवळ मात्र काटे

असे फुल प्रीती म्हणजे कधी हाय वाटे

तरी गंध धुंडीत धावे जीव तुझ्यासाठी

आर्त गीत आले जर हे कधी तुझ्या कानी

गूज अंतरीचे कथिले तुला ह्या स्वरांनी

डोळ्यांतून माझ्यासाठी लाव दोन ज्योती

मालवून टाक दीप, चेतवून अंग अंग- कविवर्य सुरेश भट

मालवून टाक दीप, चेतवून अंग अंग
राजसा किती दिसात, लाभला निवांत संग

त्या तिथे फुलाफुलात, पेंगते अजून रात
हाय तू करु नकोस, एवढयात स्वप्न भंग

दूर दूर तारकांत, बैसली पहाट न्हात 
सावकाश घे टिपून एक एक रुपरंग

गार गार या हवेत घेऊनी मला कवेत
मोकळे करुन टाक एकवार अंतरंग

ते तुला कसे कळेल, कोण एकटे जळेल
सांग का कधी खरेच, एकटा जळे पतंग

काय हा तुझाच श्वास, दरवळे इथे सुवास
बोल रे हळू उठेल, चांदण्यावरी तरंग

Malavun Taak Deep - Lata Mangeshkar - YouTube

Gulshan Ki Faqat Phoolon Se Nahi- Jagjit Singh

गुलशन कि फ़क़त फूलों से नहीं काटों से भी जीनत होती है,
जीने के लिए इस दुनिया में ग़म कि भी ज़रूरत होती है.

ऐ वाइज़-ए-नादां करता है तू एक क़यामत का चर्चा,
यहाँ रोज़ निगाहें मिलती हैं यहाँ रोज़ क़यामत होती है.

वो पुर्सिश-ए-ग़म को आये हैं कुछ कह ना सकूं चुप रह ना सकूं,
खामोश रहूँ तो मुश्किल है कह दूं तो शिक़ायत होती है.

करना ही पड़ेगा जब्त-ए-अलम पीने ही पड़ेंगे ये आंसू,
फरियाद-ओ-फुगाँ से एय नादाँ तौहीन-ए-मोहब्बत होती है.

जो आके रुके दामन पे ‘सबा‘ वो अश्क नहीं है पानी है,
जो अश्क ना छलके आंखों से उस अश्क कि कीमत होती है.

Audio in Youtube

Dost Ban Ban Ke Mile- Jagjit Singh

dost ban-banke mile muJhko mitaane waale
maine dekhe haiN kaI rang badalane waale

tumne chup rehkar sitam aur bhee Dhaayaa mujhpar
tumse achchhe haiN mere haal pe haNsne waale

maiN to ikhalAq ke hathoN hi bikA kartaa hooN
aur hoNge tere baazAr meiN bikne waale

akhree daur pe salaam-e-dil-e-mustar le lo
phir naa lauTenge shab-e-hiJr pe ronewaale

अशीच यावी वेळ एकदा

अशीच यावी वेळ एकदा स्वप्नी देखील नसताना ,

असे घडावे अवचित काही, तुझ्या समिप मी असताना

उशीर व्हावा आणि मिळावी एकांताची वेळ अचानक ,

जवळ नसावे चीट्ट्पाखरू केवळ तुझी नि माझी जवळिक

मी लज्जित, अवगुंठित आणि संकोचाचा अंमल मनावर ,

विश्वामधले मार्दव सारे दाटून यावे तुझ्या मुखावर

मनात माझ्या 'तू बोलावे' तुझ्या मनीही तीच भावना ,

तूच पुसावे कुशल शेवटी, करून कसला वृथा बहाणा

संकोचाचे रेशीमपडदे हां हां म्हणता विरून जावे ,

समय सरावा मंदगतीने अन प्रीतीचे सूर जुळावे

तू मागावे माझ्यापाशी असे काहीसे निघताना ,

उगीच करावे नको नको मी हवेहवेसे असताना

हुशार तू पण, तुला कळावा अर्थ त्यातुनी लपलेला ,

आपुलकीच्या दिठीत भिजवुन मिठीत घ्यावे तू मजला

सचैल न्हावे चिंब भिजावे तुझ्या प्रितीच्या जलामध्ये ,

युगायुगांची आग विझावी त्या बेसावध क्षणांमध्ये

शब्दांवाचुन तुला कळावे गूज मनी या लपलेले ,

मुक्तपणे मी उधळून द्यावे जन्मभरी जे जपलेले

कवी - प्रसाद कुलकर्णी

Fly with knowledge and courage- APJ Abdul Kalam

Imagination leads me to be creative,

Creativity propels me to thinking,

Thinking gives me knowledge,

Knowledge makes me great.

With knowledge, Courage in life blossoms into me,

Courage to think different,

Courage to be unique,

Courage to defeat the problem and succeed,

Are the unique qualities of mine.

I will fly, fly and fly,

With the knowledge and courage.

-APJ Abdul Kalam

फटके- अनंत फंदी

बिकट वाट वहिवाट नसावी, धोपट मार्गा सोडु नको
संसारामधि ऐस आपला, उगाच भटकत फिरू नको

चल सालसपण धरुनि निखालस, खोट्या बोला बोलु नको
अंगि नम्रता सदा असावी, राग कुणावर धरु नको

नास्तिकपणात शिरुन जनांचा बोल आपणा घेउ नको
भलीभलाई कर काही पण अधर्म मार्गी शिरू नको

मायबापावर रुसू नको
तू एकला बसू नको
व्यवहारामधे फसू नको
कधी रिकामा असू नको
परी उलाढली भलत्यासलत्या पोटासाठी करू नको
संसारामधि ऐस आपला, उगाच भटकत फिरू नको

वर्म काढुनी शरमायाला उणे कुणाला बोलु नको
बुडवाया दुसऱ्याचा ठेवा, करुनी हेवा; झटु नको
मी मोठा शहाणा जगामधि गर्वभार हा वाहु नको
एकाहुनि एक चढि जगामधि थोरपणाला मिरवु नको

हिमायतीच्या बळे गरिबगुरिबाला तू गुरकावु नको
दो दिवसांची जाईल सत्ता, अपयश माथा घेउ नको
बहुत कर्जबाजारी हो‍उनी ओज आपुला दवडू नको
स्नेह्यासाठी पदरमोड कर परंतु जामिन राहु नको

विडा पैजंचा उचलु नको
उणि तराजू तोलु नको
गहाण कुणाचे बुडवु नको
असल्यावर भिक मागू नको
नसल्यावर सांगणं कशाला, गाव तुझा; भिड धरु नको
कष्टाची बरि भाजिभाकरी तूपसाखरेची चोरी नको

दिली स्थिती देवानं तीतच मानी सुख, कधि विटु नको
आल्या अतिथ्या मुठभर द्याया मागं पुढती पाहु नको
उगिच निंदा स्तुती कुणाची स्वहितासाठी करू नको
बरी खुशामत शाहण्याचि ही, मूर्खाची ती मैत्रि नको

आता तुज ही गोष्ट सांगतो, सत्कर्मा ओसरू नको
असल्या गाठी धनसंचय कर, सत्कार्यी व्यय हटु नको

सुविचारा कातरु नको
सत्संगत अंतरू नको
द्वैताला अनुसरू नको
हरिभजनविण मरू नको
गावयास अनंत फंदीचे फटके मागे करू नको

सत्किर्तीनं मतीचा डंका वाजे मग शंकाच नको

-----अनंत फंदी 

New Collection of Quotations

"If life's journey be endless where is its goal? The answer is, it is everywhere. We are in a palace which has no end, but which we have reached. By exploring it and extending our relationship with it we are ever making it more and more our own. The infant is born in the same universe where lives the adult of ripe mind. But its position is not like a schoolboy who has yet to learn his alphabet, finding himself in a college class. The infant has it own joy of life because the world is not a mere road, but a home, of which it will have more and more as it grows up in wisdom. With our road that gain is at every step, for it is the road and the home in one; it leads us on yet gives us shelter" - Rabindranath Tagore

“Health is the greatest gift, contentment the greatest wealth, faithfulness the best relationship” - Buddha

"Let a man strive to purify his thoughts. What a man thinketh, that is he; this is the eternal mystery. Dwelling within himself with thoughts serene, he will obtain imperishable happiness" - Maitri Upanishad

 

 

"Practice is absolutely necessary. You may sit down and listen to me by the hour every day, but if you do not practice, you will not get one step further" - Swami Vivekananda

‎"Time is a wealth of change, but the clock in its parody makes it mere change and no wealth" - Rabindranath Tagore

‎"The happiest moments we ever know are when we entirely forget ourselves" - Swami Vivekananda

‎"Each work has to pass through these stages — ridicule, opposition, and then acceptance. Those who think ahead of their time are sure to be misunderstood" - Swami Vivekananda 

‎"When one praises the beauty of God, one's soul is filled with bliss" - Hazrat Inayat Khan

“Life at any time can become difficult: life at any time can become easy. It all depends upon how one adjusts oneself to life” - Morarji Desai

‎

‎"Good motives, sincerity, and infinite love can conquer the world. One single soul possessed of these virtues can destroy the dark designs of millions of hypocrites and brutes" - Swami Vivekananda

"Never be afraid of the moments - thus sings the voice of the ever-lasting" - Rabindranath Tagore 

‎"The secret of health for both mind and body is not to mourn for the past, worry about the future, or anticipate troubles, but to live in the present moment wisely and earnestly" - Buddha

‎"Everything comes to us that belongs to us if we create the capacity to receive it" - Rabindranath Tagore

चौदा विद्या आणि चौसष्ठ कला

चौदा विद्या आणि चौसष्ठ कला
१४ विद्या आणि ६४ कला याबद्द्ल अनेकांच्या मनात उत्सुकता असते. त्या १४ विद्या आणि ६४ कलांची ही ओळख.
चौदा विद्या
चार वेद + सहा वेदांगे + न्याय, मीमांसा, पुराणे व धर्मशास्त्र अश्या एकूण चौदा
वेद : १. ऋग्वेद २. यजुर्वेद ३. सामवेद ४. अथर्ववेद
सहा वेदांगे
१. व्याकरण- भाषेतील शब्दांच्या व्यवहाराचे शास्त्र.
२. ज्योतिष- ग्रहगती तथा सामुद्रिक जाणण्याची विद्या.
३. निरुक्त- वेदांतील कठीण शब्दांचे अर्थ सांगणारे शास्त्र.
४. कल्प- धार्मिक विधी- व्रतांचे वर्णन करणारे शास्त्र.
५. छंद- शब्दांची गानयोग्य रचना व काव्यवृत्ताचे ज्ञान.
६. शिक्षा- शिक्षण, अध्यापन व अध्ययन.
१. न्याय,
२. मीमांसा,
3. पुराणे
४. धर्मशास्त्र.
चौसष्ट कला
१. पानक रस तथा रागासव योजना - मदिरा व पेय तयार करणे.
२. धातुवद- कच्ची धातू पक्की व मिश्रधातू वेगळी करणे.
३. दुर्वाच योग- कठीण शब्दांचा अर्थ लावणे.
४. आकर ज्ञान - खाणींविषयी अंतर्गत सखोल ज्ञान असणे.
५. वृक्षायुर्वेद योग- उपवन, कुंज, वाटिका, उद्यान बनविणे.
६. पट्टिका वेत्रवाणकल्प- नवार, सुंभ, वेत इत्यादींनी खाट विणणे.
७. वैनायिकी विद्याज्ञान- शिष्टाचार व विनय यांचे ज्ञान असणे.
८. व्यायामिकी विद्याज्ञान- व्यायामाचे शास्त्रोक्त ज्ञान असणे.
९. वैजापिकी विद्याज्ञान- दुसऱ्यावर विजय मिळविणे.
१०. शुकसारिका प्रलापन- पक्ष्यांची बोली जाणणे.
११. अभिधान कोष छंदोज्ञान- शब्द व छंद यांचे ज्ञान असणे.
१२. वास्तुविद्या- महाल, भवन, राजवाडे, सदन बांधणे.
१३. बालक्रीडाकर्म- लहान मुलांचे मनोरंजन करणे.
१४. चित्रशब्दापूपभक्षविपाक क्रिया- पाकक्रिया, स्वयंपाक करणे.
१५. पुस्तकवाचन- काव्यगद्यादी पुस्तके व ग्रंथ वाचणे.
१६. आकर्षण क्रीडा- दुसऱ्याला आकर्षित करणे.
१७. कौचुमार योग- कुरुप व्यक्तीला लावण्यसंपन्न बनविणे.
१८. हस्तलाघव- हस्तकौशल्य तथा हातांनी कलेची कामे करणे.
१९. प्रहेलिका - कोटी, उखाणे वा काव्यातून प्रश्न विचारणे.
२०. प्रतिमाला - अंत्याक्षराची योग्यता ठेवणे.
२१. काव्यसमस्यापूर्ती - अर्धे काव्य पूर्ण करणे.
२२. भाषाज्ञान - देशी-विदेशी बोलींचे ज्ञान असणे.
२३. चित्रयोग - चित्रे काढून रंगविणे.
२४. कायाकल्प - वृद्ध व्यक्तीला तरुण करणे.
२५. माल्यग्रंथ विकल्प - वस्त्रप्रावरणांची योग्य निवड करणे.
२६. गंधयुक्ती - सुवासिक गंध वा लेप यांची निर्मिती करणे.
२७. यंत्रमातृका - विविध यंत्रांची निर्मिती करणे.
२८. अत्तर विकल्प - फुलांपासून अर्क वा अत्तर बनविणे.
२९. संपाठय़ - दुसऱ्याचे बोलणे ऐकून जसेच्या तसे म्हणणे.
३०. धारण मातृका - स्मरणशक्ती वृद्धिंगत करणे.
३१. छलीक योग- चलाखी करून हातोहात फसविणे.
३२. वस्त्रगोपन- फाटकी वस्त्रे शिवणे.
३३. मणिभूमिका - भूमीवर मण्यांची रचना करणे.
३४. द्यूतक्रीडा - जुगार खेळणे.
३५. पुष्पशकटिका निमित्त ज्ञान - प्राकृतिक लक्षणाद्वारे भविष्य सांगणे.
३६. माल्यग्रथन - वेण्या, पुष्पमाला, हार, गजरे बनविणे.
३७. मणिरागज्ञान - रंगावरून रत्नांची पारख करणे वा ओळखणे.
३८. मेषकुक्कुटलावक - युद्धविधी- बोकड, कोंबडा इ.च्या झुंजी लावणे.
३९. विशेषकच्छेद ज्ञान - कपाळावर लावायच्या तिलकांचे साचे करणे.
४०. क्रिया विकल्प - वस्तूच्या क्रियेचा प्रभाव उलटविणे.
४१. मानसी काव्यक्रिया - शीघ्र कवित्व करणे.
४२. आभूषण भोजन - सोन्या-चांदी वा रत्नामोत्यांनी काया सजवणे.
४३. केशशेखर पीड ज्ञान - मुकुट बनविणे व केसात फुले माळणे.
४४. नृत्यज्ञान - नाचाविषयीचे शास्त्रोक्त सखोल ज्ञान असणे.
४५. गीतज्ञान - गायनाचे शास्त्रीय सखोल ज्ञान असणे.
४६. तंडुल कुसुमावली विकार - तांदूळ व फुलांची रांगोळी काढणे.
४७. केशमार्जन कौशल्य - मस्तकाला तेलाने मालीश करणे.
४८. उत्सादन क्रिया - अंगाला तेलाने मर्दन करणे.
४९. कर्णपत्र भंग - पानाफुलांपासून कर्णफुले बनविणे.
५०. नेपथ्य योग - ऋतुकालानुसार वस्त्रालंकाराची निवड करणे.
५१. उदकघात - जलविहार करणे. रंगीत पाण्याच्या पिचकारी करणे.
५२. उदकवाद्य - जलतरंग वाजविणे.
५३. शयनरचना - मंचक, शय्या व मंदिर सजविणे.
५४. चित्रकला - नक्षी वेलवुट्टी व चित्रे काढणे.
५५. पुष्पास्तरण - फुलांची कलात्मक शय्या करणे.
५६. नाटय़अख्यायिका दर्शन - नाटकांत अभिनय करणे.
५७. दशनवसनांगरात - दात, वस्त्रे, काया रंगविणे वा सजविणे.
५८. तुर्ककर्म - चरखा व टकळीने सूत काढणे.
५९. इंद्रजाल - गारुडविद्या व जादूटोणा यांचे ज्ञान असणे.
६०. तक्षणकर्म - लाकडावर कोरीव काम करणे.
६१. अक्षर मुष्टिका कथन - करपल्लवीद्वारे संभाषण करणे.
६२. सूत्र तथा सूचीकर्म - वस्त्राला रफू करणे.
६३. म्लेंछीतकला विकल्प - परकीय भाषा ठाऊक असणे.
६४. रत्नरौप्य परीक्षा - अमूल्य धातू व रत्ने यांची पारख करणे.

सौजन्य-  श्री समर्थ रामदास स्वामी फेसबुक पेज.

भाऊसाहेब पाटणकर - एक जिंदादिल शायर

सांगेल काही भव्य ऐसी शायरी माझी नव्हे

तो कविंचा मान तितुकी पायरी माझी नव्हे....

आम्ही अरे साध्याच अपुल्या जीवना सम्मानितो

संमानितो हासू तसे या आसवा सम्मानितो....

जाणतो अंति अम्हाला मातीच आहे व्हायचे

नाहीतरी दुनियेत दुसरे काय असते व्हायचे...

मानतो देवासही ना मानतो ऐसे नव्हे

मानतो इतुकेच की, तो आमुचा कोणी नव्हे ....

आहो असे बेधुंद, अमुची धुंदही साधी नव्हे

मेलो तरी वाटेल मेला, दुसरा कुणी आम्ही नव्हे ...

गाभारा -- कुसुमाग्रज

दर्शनाला आलात? या..

पण या देवालयात, सध्या देव नाही

गाभारा आहे, चांदीचे मखर आहे.

सोन्याच्या सम्या आहेत, हिर्‍यांची झालर आहे.

त्यांचही दर्शन घ्यायला हरकत नाही.

वाजवा ती घंटा, आणि असे इकडे या

पाहीलात ना तो रिकामा गाभारा?

नाही..तस नाही, एकदा होता तो तिथे

काकड आरतीला उठायचा, शेजारतीला झोपायचा,

दरवाजे बंद करुन, बरोबर बाराला जेवायचा

दोन तास वामकुक्षी घ्यायचा

सार काही ठीक चालले होते.

रुपयांच्या राशी, माणिक मोत्यांचे ढीग

पडत होते पायाशी..

दक्षिण दरवाज्याजवळ, मोटारीचे भोंगे वाजत होते

मंत्र जागर गाजत होते

रेशीम साड्या, टेरीनचे सुट समोर दुमडत होते.

बॅंकेतले हिशेब हरीणाच्या गतीने बागडत होते.

सारे काही घडत होते.. हवे तसे

पण एके दिवशी.. आमचे दुर्दैव

उत्तर दरवाज्याजवळ अडवलेला

कोणी एक भणंग महारोगी

तारस्वरात ओरडला “बाप्पाजी बाहेर या”

आणि काकड आरतीला आम्ही पाहतो तर काय

गाभारा रिकामा

पोलीसात वर्दी, आम्ही दिलीच आहे..

परत? कदाचित येइलही तो

पण महारोग्याच्या वस्तीत, तो राहिला असेल तर त्याला पुन्हा..

प्रवेश द्यावा की नाही, याचा विचार करावा लागेल,

आमच्या ट्रस्टींना,

पत्रव्यवहार चालु आहे.. दुसर्‍या मुर्तीसाठी

पण तुर्त गाभार्‍याचे दर्शन घ्या.

तसे म्हटले तर, गाभार्‍याचे महत्व अंतिम असत,

कारण गाभारा सलामत तर देव पचास.

- कुसुमाग्रज

जपानी माणसाची एक सुंदर कविता

"जे अशक्य वाटतय ते स्वप्न मला पहाचय.. 

ज्या शञुचा कोणी पराभव करु शकत नाही त्याला मला हरवाचय.. 

कोणालाही सहन होत नाही अस दुःख मला सहन कराचय.. 

ज्या ठिकाणी धाडसी माणस जाण्यास धाडस करत नाही 

त्या ठिकाणी मला जाऊन धावाचय.. 

ज्या वेळी माझे भाऊ थकलेत, पाय थकलेत, हात थकलेत, शरीर थकलय... 

त्या वेळेस मला समोर मला "एव्हरेस्ट" दिसतय 

त्या वेळी मला माझे एक एक पाऊल त्या "एव्हरेस्ट" च्या दिशेने टाकाचय.. तो "स्टार" मला गाठाचय

मला "सत्यासाठी" झगडाचय संघर्ष कराचाय.. 

कुठलाही प्रश्न त्यासाठी विचारायचा नाही थांबा घ्यायचा नाही.. 

माझी नर्कात जायची सुद्धा तयारी आहे पण त्याला कारण "स्वर्गीय" असल पाहिजे.....

- आयपीएस विश्वास नांगरे पाटील यांनी अनुवादित केलेली एक सुंदर कविता..

नव्या वैभवाचीच स्वप्ने सजावी- प्रार्थना - अविनाश धर्माधिकारी

नव्या वैभवाचीच स्वप्ने सजावी

मनी हास्य लेवून मुक्त्ती जगावी 

हवी फक्त्त उन्मुक्त्त निर्माणशक्त्ती

नवी ध्येयं आसक्त्त प्रल्हाद भक्त्ती 

अहंता गळावी अभंगास म्हणता 

तपस्येत तल्लीन  आतून होता

प्रतिभे समस्तीत आकार यावे

उरी उत्तमाचेच ओंकार गावे

जरी एक अश्रू पुसायास आला

तरी जन्म काहीच कामास आला

जरी अश्रू  विस्फोट होऊन सजला 

तरी मुक्त्त ज्वालामुखी जन्म झाला

बात निकलेगी तो फिर दूर तलक जायेगी

बात निकलेगी तो फिर दूर तलक जायेगी

लोग बेवजह उदासी का सबब पूछेंगे

ये भी पूछेंगे के तुम इतनी परेशां क्यूँ हो 

उंगलियां उठेंगी सूखे हुए बालों की तरफ़

एक नज़र देखेंगे गुज़रे हुए सालों की तरफ़

चूड़ियों पर भी कई तंज़ किये जायेंगे

काँपते हाथों पे भी फ़िकरे कसे जायेंगे

बातों बातों में मेरा ज़िक्र भी ले आयेंगे

उनकी बातों का ज़रा सा भी असर मत लेना 

वरना चेहरे की तासुर से समझ जायेंगे

चाहे कुछ भी हो सवालात ना करना उनसे

मेरे बारे में कोई बात न करना उनसे

लोग ज़ालिम हैं हर एक बात का ताना देंगे

बात निकलेगी तो फिर दूर तलक जायेगी

- कफील आजेर

पक्षी

एकदा मध्यरात्रीच्या नीरवेतून मी ऐकला होता एक भयानक चीत्कार पलिकडच्या परसात असलेल्या एका वृक्षाच्या काळ्याशार पानघुटमटातून उफ़ाळलेला. कोणत्या तरी पक्षाची प्राणान्तिक किंकाळी जी फ़ोडीत गेली दहा दिशांच्या तटस्थ तावदानी काचा, भ्रमिष्टपणाने धावली सैरावैरा अंतराळात आणि कोसळली पुन्हा चेंदामेंदा होऊन त्याच वृक्षाच्या फ़ांद्यांतून साचलेल्या काळोखाच्या तळ्यामध्ये. नंतर त्या किंकाळीला फ़ुटत होते धुमारे चिणलेल्या पण तीव्र स्वरांचे, रात्रीच्या केसाळ काजळी त्वचेमध्ये घुसत होते अनकुचीदार झटके फ़ांद्यांतून फ़ुटणार्या अपस्मारांचे. सार्या जगाबरोबर झोपी गेलेले ते झाड अकस्मात झाले होते जागे कोठल्या तरी दानवी अत्याचाराने, आणि झाले होते स्वतःच एक अगतिक वेदनेचे वारूळ पृथ्वीच्या छातीतून उमाळलेले आणि शृतिहीन आकाशाला हाक मारणारे. देव जाणे काय घडले असेल त्या पानांच्या दुनियेमध्ये. आले असेल एखादे जहर काळे रानमांजर अमावास्येच्या योनीतून बाहेर सरपटलेले क्रूर चमकत्या नजरेतून ठिणग्यांचे बुंद डाळणारे एका फ़ांदीवरुन दुसर्या फ़ांदीवर ललसत्या नखाळ पंजांनी चडणारे. त्याने अचानक अखेरच्या तळावरुन घेतली असेल उशी टाकली असेल झेप उषःकालाचे राजवर्खी स्वप्न पाहणार्या एखाद्या निद्रिस्त गोजिरवाण्या पाखरावर. मृत्यूच्या करवती दातांत जागृत झालेल्या त्या पाखराने फ़ोडली असेल पहिली भीषण किंकाळी आणि तुकड्यातुकड्याने शरीर फ़ुटत असताना घातल्या असतील त्या व्याकूळ विझणार्या हाका भोवतालच्या विश्वाला. नसेल रानमांजर असेल कदाचित घुबडही असेल कदाचित एखादा अजगरी सर्प कृतान्ताचे विळखे घालीत बुंध्यावरुन सरकणारा, असेल काहीही; पक्षा-ऐवजी कुरतडली गेली असतील कदाचित त्याची पिलेही, पण एक खरे की त्या दहा मिनिटांच्या काळात परिसरातील एकाही वृक्षाचे एकही पान हालले नाही, काहीही शहारले नाही, काहीही उसासले नाही क्षणार्धात झाले पुन्हा सारीकडे शांत्–शांत! दूर झालो मी खिडकीपासून पुन्हा मोठा केला रेडियोचा मंदावलेला गाज आणि शिलगावला मेजावरचा दिवा. कोठल्या तरी केंद्रातील विलायती संगीताच्या इंद्रमहिरापी उभ्या राहिल्या माझ्या खोलीतील विषण्ण हवेवर, आणि प्रकाशाच्या सोनेरी रेषांनी त्यांना मिठी मारली माहेरवासी अधीरतेने; सावल्यात साखळेल्या भिंती मुक्त झाल्या त्यांनी धारण केले प्रचंड आकार पहाडासारखे आणि उभे केले माझ्या सभोवार एक स्नेहमय शक्तिशाली आश्वासन, आयुष्यात पहिल्यांदाच दिलासा वाटला मला की मी पक्षी नाही

- कुसुमाग्रज

मन मोकळं, अगदी मोकळं करायचं - मंगेश पाडगांवकर

मन मोकळं, अगदी मोकळं करायचं,
पाखरू होऊन पाखराशी बोलायचं !

तुमचं दु:ख खरं आहे,
कळतं मला,
शपथ सांगतो, तुमच्याइतकंच
छळतं मला;
पण आज माझ्यासाठी
सगळं सगळं विसरायचं,
आपण आपलं चांदणं होऊन
अंगणभर पसरायचं !

सूर तर आहेतच : आपण फक्त झुलायचं !
मन मोकळं, अगदी मोकळं करायचं,
पाखरू होऊन पाखराशी बोलायचं !

आयुष्यात काय केवळ
काटेरी डंख आहेत ?
डोळे उघडून पहा तरी :
प्रत्येकाला फुलपाखराचे पंख आहेत !

हिरव्या रानात,
पिवळ्या उन्हात
जीव उधळून भुलायचं !
मन मोकळं, अगदी मोकळं करायचं,
पाखरू होऊन पाखराशी बोलायचं !

प्रत्येकाच्या मनात एक
गोड गोड गुपीत असतं,
दरवळणारं अत्तर जसं
इवल्याश्या कुपीत असतं !

आतून आतून फुलत फुलत
विश्वासाने चालायचं !
मन मोकळं, अगदी मोकळं करायचं,
पाखरू होऊन पाखराशी बोलायचं !

आपण असतो आपली धून,
गात रहा;
आपण असतो आपला पाऊस,
न्हात रहा !

झुळझुळणार्या झर्याला
मनापासून ताल द्या;
मुका घ्यायला फूल आलं
त्याला आपले गाल द्या !

इवल्या इवल्या थेंबावर
सगळं आभाळ तोलायचं !
मन मोकळं, अगदी मोकळं करायचं,
पाखरू होऊन पाखराशी बोलायचं !

- मंगेश पाडगांवकर

जपान, भूकंप आणि आपण...

जपानमधील भूकंप, सुनामी आणि किरणोत्सार संकट- आपण काय शिकणार? 

जपान म्हणजे उगवत्या सूर्याचा देश! जगातील सगळ्यात मोठे महानगर, म्हणजेच टोकियो या शहरात अत्याधुनिक सुविधांनी युक्त तर आहेच पण जपानी संस्कृतीच्या खाणाखुणाही शहरात जागोजागी पाहायला मिळतात. अशा अनेक बाबीमुळे जपान हा आशिया खंडात असूनही इतर राष्ट्रांपेक्षा वेगळे वाटते. या राष्ट्राला असलेला शाप म्हणजे जिवंत ज्वालामुखी अन् सतत होणारे भूकंप होय. ११ मार्च २०११ रोजी जपानी स्थानिक वेळेनुसार दुपारी २ वाजून ४६ मिनिटांनी उत्तरपूर्व जपान इतिहासातील नोंदला गेलेला सर्वात मोठ्या भूकंपाने हादरला.

किनाऱ्यापासून सुमारे १२५ कि.मी. अंतरावर सुमारे १० कि.मी. खोलीवर ९.० रिश्टर शक्तीच्या भूकंपामुळे ३३ फुटाहून अधिक उंचीच्या सुनामीच्या लाटा अर्ध्या तासातच किनाऱ्यावर येऊन धडकल्या. किनारपट्टीपासून सरासरी ५-१० किमी आतपर्यंत घुसलेल्या या लाटांमुळे अतोनात नुकसान झाले. भूकंप आणि पाठोपाठ सुनामीच्या लाटा यामुळे अणुउर्जा प्रकल्पावर विपरीत परिणाम झाला. इंधन रॉड थंड ठेवण्यासाठी कार्यरत असणारी शीतकरण प्रणाली बंद पडल्यामुळे काही प्रमाणात किरणोत्सारही झालेला आहे आणि अजूनही हे संकट पूर्णपणे आटोक्यात आलेले नाही. भूकंप आणि सुनामीत मृतांचा आकडा १३,००० पेक्षाही जास्त आहे आणि   घटनेनंतर एक महिन्यानंतरही १४,००० पेक्षा जास्त नागरिक बेपत्ता आहेत.

नैसर्गिक आपत्तीचा सर्वात मोठा परिणाम हा गरिबांवर होत असतो. हीच बाब देशांसाठीही लागू पडते असे म्हणावं लागेल. जपानसारख्या श्रीमंत देशाला भूकंपात झालेली हानी भरून काढण हे प्रगतीशील राष्ट्रांपेक्षा निश्चित अवघड नाही. या सगळ्या घटनांमधून आपल्यालाही बरेच काही घेता येण्यासारखे आहे. भारतातील  सगळी महानगरे कमी-अधिक प्रमाणात भूकंपप्रवण क्षेत्रात येतात. सुनामीने उध्वस्त झालेल्या भागात कुठेही लुटमारीची घटना घडली नाही. सगळेजण संयमाने परिस्थितीचा सामना करत होते. टीवीवर भूकंपग्रस्त भागातील दाखवत असलेल्या एका दृश्यात एका दुकानामालक जिवंत आहे की नाही हे माहित नसतानाही दुकानात येणारे लोकं पैशे ठेऊनच मालं घेत होते. हे दृश्य पाहिल्यावर प्रथमतः १९९३ साली झालेल्या भूकंपाची तीव्रतेने आठवण झाली. आपल्या प्रशासनातील काही लोकं मदत करण्यात गुंतले होते तर काही मेलेल्या लोकांना लुबाडण्यात! जपानी लोकांच्या नसानसात भिनलेली शिस्त, नैतिक मूल्ये त्यांच्याबद्दल बरंच काही सांगून जातात अन् आपल्याला हे नक्कीच शिकण्यासारख आहे.

फक्त भूकंपामुळे झालेले नुकसान-

भूकंप आणि अर्ध्या तासातच सुनामी यात फक्त भूकंपामुळे झालेले नुकसान कोणत्याही सरकारी अथवा इतर एनजीओनां सांगण अवघड आहे. पण सुरवातीला सुनामीअगोदर दाखवत असलेल्या किवा सुनामीच्या दृश्यांमध्येही आपण पाहिले असेल की त्या भागातील इमारतींची पडझड झालेली नव्हती. मुंबई, दिल्ली या मोठ्या शहरांमध्ये आजही काही इमारती कुठल्याही नैसर्गिक आपत्तीशिवाय जमीनदोस्त होत असतात!!  

राष्ट्रीय राजकारण-

या नैसर्गिक आपत्तीनंतर सरकारच्या टीका करून मतांचे राजकारण करण्यापेक्षा अगोदर सरकारला विरोधक मदतीला धावले! आपल्याकडे असे शहाणपण सत्तेत नसलेल्या पार्टीकडून क्वचितच पहायला मिळते.

डॉ. वसंत बापट यांनी लोकसत्तामध्ये लिहिलेल्या लेखात नमूद केलेली एक बाब खरच विचार करण्यासारखी आहे की आपल्या देशात संकटानंतर राबविण्यात येणाऱ्या योजना भरपूर आहेत. पण संकटाचा सामना करण्यासाठी जनजागृतीही तितकीच महत्वाची आहे. जपानमध्ये शालेय जीवनापासूनच प्रत्येकाला अशा संकटांचा सामना करण्याचे प्रशिक्षण दिले जाते.

प्रसारमाध्यमांचा प्रतिसाद-

यासंदर्भात काही चुकीच्या बातम्या व माहिती सांगितली गेली व जात होती. त्यामुळे अविज्ञानाचा प्रसार होतो आहे याची जाणीव आपल्याकडील प्रसारमाध्यमांनी नेहमी ठेवली पाहिजे. यात पहिली गोष्ट म्हणजे ‘सुनामीमुळे आग लागली,’ असे सांगितले जात होते व आगीची दृश्ये दाखविली जात होती. काही प्रसारमाध्यमे टीआरपी वाढवण्यासाठी महाभारतातील ‘’नरोवा कुंजरोवा’’ अशा भाषेत बातम्या दाखवत असतात. पण अशा बातम्यांमुळे लोकांमध्ये गैरसमज पसरून जैतापूरसारख्या अत्यावश्यक प्रकल्पांबाबत विरोधाभास निर्माण होतो आहे.

अजून बरेच काही नमूद करण्यासारख आहे...तूर्तास एवढच...

-

राहुल

स्वर्ग- राहुल

नको मला हा मृगजळासारखा आभासी अवास्तव स्वर्ग,

आता सवय झाली आहे सुन्न रात्रींची अन् भक्कास दिवसांची...

नको पुन्हा ते फसव्या नात्यांचे श्वास गुदमरवणारे फास,

अन् त्यात स्वत्व गमावून पुनःपुन्हा गुरफटत जाणे...

राहू द्या मला नरकरूपी धगधगणाऱ्या पण लखलखत्या सत्यात,

तिथे ना काही गमावण्याची भीती आहे, ना विश्वासघात...

-

राहुल

ग्लास खाली ठेवत जा-

Grafity- ग्राफिटी